Dat is het beeld tegenwoordig in Nederland. Vond dit in het nieuws vandaag; “Bijstandsuitkering strop voor gemeenten“. Dan heb ik wel wat voorstellen voor die gemeenten:
– Begin bij je eigen jaarrekeningen. Voorbeeldje boekhoudfraude Amsterdam.
– Check out je verliezen dankzij bijvoorbeeld faillissementsfraude. (Niet alleen bankiers worden niet gecontroleerd..) Al jaren verbaas ik me erover dat er in Nederland zo’n 1200 sociaal rechercheurs actief zijn (die engerds die huiszoekingen doen bij bijstandsgerechtigden o.a.), maar dat er bij het landelijk parket 45 rechecheurs zijn die zich bezig houden met zaken als faillissementsfraude. Terwijl het fraudebedrag in die laatste sector de uitkeringsfraude vele malen overtreft.
Fraude komt in alle geledingen van de maatschappij voor, soms kleinschalig, soms op grote schaal en met grote bedragen, zoals bij bouw-, speculatie- en belastingfraude, maar de aandacht ervoor blijkt dus absoluut niet gerelateerd aan omvang en voor de belastingbetaler geleden schade.
Het Directoraat-generaal Belastingen en Douane-unie van de Europese Commissie gaat uit van 2-2,5 % van het BBP aan door fraude ongeïnde belastingen (Mededeling, 31-5-2006). Het Nederlandse Bruto Binnenlands Product bedroeg in 2006 ca. 500 miljard euro en de belastingfraude derhalve zo’n 10 miljard. Er staan dus veel grotere financiële belangen op het spel dan bij uitkeringsfraude (ca. 166 miljoen euro in 2004). Eind februari 2008 bleek dat de belastingdienst de aangiften over 2007 niet of nauwelijks zou controleren.
Bij de bouwfraude (de grootste Nederlandse fraudezaak ooit) ging het om vele miljarden en enorme bedragen. Er waren ruim 340 bedrijven bij betrokken, maar geen enkele fraudeur werd persoonlijk aangesproken of kwam achter tralies. Ook vond er geen of weinig terugvordering plaats. En de bedrijven dingen weer mee naar overheidsopdrachten en afspraken over aanbestedingen worden ook weer gemaakt. De klokkenluider moet echter een uitkering aanvragen..
Daarnaast konden aannemers met bouwgrond speculeren omdat zij door hoge ambtenaren waren getipt over de locatie van nieuwbouwwijken, zodat nieuwbouw veel te duur werd, maar veel aandacht is hier nooit voor geweest. Dan zijn er nog hypotheekfraude, verzekeringsfraude, jaarrekeningfraude en de onstuitbare opmars van de bestuurlijke larie enz.
Bij gemeenten, UWV en SVB houden ruim 1200 medewerkers zich bezig met uitkeringsfraude door werknemers en uitkeringsgerechtigden (166 miljoen euro), terwijl er voor faillissementsfraude (jaarlijks 600-1000 miljoen euro – Zembla, 21-11-2005) slechts 45 opsporingsambtenaren beschikbaar zijn (antwoord ministers van Financiën, van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en van Justitie op kamervragen, 30-12-2005). Voor vervolging van bouwfraudeurs was echter niet genoeg personeel beschikbaar en dus gingen ze vrijuit (Zembla, 20 april 2008).
De aandacht en middelen voor uitkeringsfraude zijn dus nogal buitensporig vergeleken met andere vormen van fraude, waarmee echter veel meer geld gemoeid is. ‘Uitkeringsfraude’ is bovendien niet altijd bewuste fraude, maar dikwijls het gevolg van slecht begrepen regels. Daarbij worden fouten veroorzaakt door de uitkerende instanties zelf vaak meegeteld in het totaal dat men “uitkeringsfraude” durft te noemen.
Politici en media laten echter niet na uitkeringsgerechtigden weg te zetten als fraudeurs of werkschuwe profiteurs die hard moeten worden aangepakt of die men zelfs buiten de rechtsstaat wil plaatsen. Nogal wat politici vinden in feite dat burgerrechten niet voor mensen met een uitkering gelden en dat aanvragers of ontvangers van een uitkering als verdachten moeten worden beschouwd. Hun argument is dat anders het draagvlak voor de sociale zekerheid verdwijnt. Een drogredenering, want sinds wanneer bepalen de stamtafel van café Bralleman, grootverdieners uit het bedrijfsleven en een ochtendblad (de uitvoering van) onze wet- en regelgeving?
En wie onderzoekt hoe vaak de overheid “fraudeert” bij het toekennen van uitkeringen? Hoeveel worden er onterecht geweigerd, hoe lang moeten ze wachten op uitsluitsel, wat is het kostenplaatje aan rechtzaken (rechtsbijstand!) wegens onterechte afwijzingen of onterecht ingetrokken uitkeringen? Dat zijn weer dingen die enkel op zijn tijd lijken te worden ‘onderzocht’ door Zembla, VPRO of een lokale zender, of we lezen erover op een obscure nieuwssite. Hier lezen we bijv. dat er vraagtekens geplaatst worden bij de effectiviteit van de controle betreffende fraude; Men vergeet dat er ook zonder huiszoekingen fraude wordt opgespoord. Aanvankelijk is de methode in een deel van de regio’s ingevoerd, maar het percentage afgewezen uitkeringen lag daar nauwelijks hoger dan in de regio’s waar men nog op de oude manier werkte. (Uitvoeringskosten in dezen waren in 2006 al ruim 13,5 miljoen euro/jaar!)
Fraude die vooral gepleegd wordt in kringen van VVD, CDA en PVV wordt nauwelijks vervolgd. Bankiers, hypotheekbedriegers, faillissementsfraudeurs, subsidiezwendelaars en bouwknoeiers worden er blijkbaar gekoesterd. Deel van de achterban? Geinig dat dit meestal ook de partijen zijn die het meest te zeuren hebben over fraude in de bijstand. Alsof ze het voelen.